Tijdens haar opleiding Voeding & Diëtetiek zag ze voor het eerst de effecten van plantaardige voeding bij mensen met reuma en artrose. Ze liep stage bij een onderzoek dat dit bestudeerde. “Bij patiënten met reuma was de ziekteactiviteit lager. Bij mensen met artrose namen pijn en stijfheid af en verbeterde het fysieke functioneren,” vertelt Marieke over de resultaten van het onderzoek. “Overigens werd de plantaardige voeding gecombineerd met meer beweging en aandacht voor ontspanning en slaap.” Marieke keerde later terug bij dit onderzoek en schreef er haar scriptie over tijdens haar master Gezondheidswetenschappen. De verbluffende resultaten waren de aanleiding om dietistenpraktijk Roots te starten, samen met drie collega’s. “Ik heb hen ontmoet bij dit onderzoek, en we wilden allemaal de resultaten direct in de praktijk brengen.”

Kijkje in de dikke darm

“In onze dikke darm bevindt zich een dichtbevolkte kolonie micro-organismen, die we het darmmicrobioom noemen. Het zijn vooral bacteriën, maar ook virussen en schimmels,” legt Marieke uit. “Een gezonde volwassene draagt zo’n 38 biljoen bacteriën bij zich. Dat betekent dat we ongeveer evenveel bacteriën hebben als menselijke cellen.” Lachend voegt ze toe: “We zijn evenveel bacterie als mens!”

Bacteriën bevinden zich op meerdere plekken in ons lichaam, zoals op de huid, in de mond en de slokdarm. “Maar de populatie in de dikke darm is veruit de grootste. Bij de mens bestaat die gemiddeld uit zo’n honderd tot tweehonderd verschillende soorten.” 

Hard aan het werk

Het darmmicrobioom speelt een cruciale rol in onze gezondheid. Het draagt bij aan de ontwikkeling van de darmen en het immuunsysteem en is verantwoordelijk voor de beschermende slijmlaag aan de binnenzijde van onze dikke darmwand. “Een gezonde slijmlaag betekent minder doorvoer van ziekteverwekkers naar ons lichaam,” legt Marieke uit. Maar de belangrijkste taak van darmbacteriën is de vertering. “Zij breken de vezels in onze voeding af, iets waar wij zelf geen enzymen voor hebben. Bij die vertering komen essentiële stoffen vrij, zoals vitamine K en verschillende B-vitamines.” 

‘Het darmmicrobioom speelt een cruciale rol in onze gezondheid‘

Een ander belangrijk product van de vertering door onze bacteriële darmvrienden zijn korte-keten-vetzuren. Die hebben allerlei belangrijke functies in ons lichaam. Deze vetzuren hebben diverse functies, zoals het reguleren van het verzadigingsgevoel, het stabiliseren van de bloedsuikerspiegel en het stimuleren van het immuunsysteem. Ook brengen ze een ontstekingsremmend proces op gang. 

De eerste duizend dagen

Voor het overgrote deel wordt de samenstelling van het darmmicrobioom bepaald in de eerste duizend dagen van het leven. Marieke: “Tijdens een vaginale bevalling krijgt een baby voor het eerst bacteriën mee van de moeder. Kinderen die met een keizersnede worden geboren, hebben hierdoor direct een achterstand in de ontwikkeling van de dikke darmpopulatie. Daarna spelen factoren als borstvoeding, antibioticagebruik en de leefomgeving een rol. Groei je op in de stad of op het platteland? Heb je huisdieren?” Na deze eerste duizend dagen is de samenstelling van de bacteriepopulatie in de dikke darm min of meer vastgesteld en is het darmmicrobioom grotendeels stabiel.

Voed je darmmicrobioom

“Met een vezelrijk dieet kun je de werking van het darmmicrobioom ondersteunen, zelfs als de samenstelling niet optimaal is,” onthult Marieke. “Maar je moet het wel volhouden; anders valt de werking weer terug.” Ze tipt: “Zorg voor diversiteit in je vezelinname. Wissel af tussen verschillende soorten fruit, groente, peulvruchten en volkoren producten. Ook noten, pitten en zaden bevatten vezels.” 

Een dieet met producten met veel toegevoegde suikers zijn killing voor het darmmicrobioom. “Daardoor ontstaat een ongunstige balans, waarbij sommige bacteriesoorten zelfs kunnen verdwijnen, en die krijg je nooit meer terug. Ook een hoge inname van verzadigd vet lijkt nadelig.”

Nieuwe producten  

“Ik doe graag een oproep aan de voedingsindustrie om te komen met nieuwe producten, die minimaal bewerkt zijn en vezelrijk zijn. Want grofweg kun je stellen: hoe meer bewerking, hoe groter het verlies van vezels. Sterk bewerkte producten bevatten bovendien vaak veel suikers en vetten.” Marieke is geen fan van de toevoeging van vezels aan producten. “Die geïsoleerde vezels zitten niet meer in de plantenstructuur en lijken daardoor minder effectief voor onze darmflora. En je voert maar één soort vezel aan je darmmicrobioom. Te eenzijdig.” 

‘Met een vezelrijk dieet kun je de werking van het darmmicrobioom ondersteunen‘

“Met meer plantaardige voeding en minder dierlijke producten ondersteun je het darmmicrobioom en je gezondheid,” vat Marieke samen. “Onze voedselkeuzes in de supermarkt bepalen wat er gebeurt in onze dikke darm. Dat lijkt me absoluut een boodschap om mee te geven aan studenten in voedingsgerelateerde opleidingen.” 

Meer weten over het darmmicrobioom? 

Marieke is één van de keynotespeakers tijdens Food for teachers op 15 mei 2025